Evlenmenin butlanı, Türk Medeni Kanunu’nda yer alan bir kavramdır ve hukuki açıdan geçerli olmayan evliliklerin sonradan iptal edilmesi anlamına gelir. Bir evlilik, bazı hukuki sebeplerle geçersiz sayılabilir. Bu durumda, evlilik geçerli sayılmaz ve bir tür “iptal” işlemi yapılır. Evlenmenin butlanı, tarafların eşitlik ilkesine uygun olarak düzenlenen evlilikte, hukuken geçerli olmayan bir durumun tespit edilmesi ile başlar. Bu tespit, tarafların veya vekili olan Bursa boşanma avukatının talebi üzerine yargı mercilerince yapılır ve ancak belirli şartların varlığı halinde mümkündür.
Butlan, Latinceden gelen bir terim olup, “geçersizlik” anlamına gelir. Evliliğin butlanı, her iki tarafın iradesine dayanarak yapılan evliliğin, belirli şartlar altında geçersiz sayılmasıdır. Bu, evlilik birliğinin hukuk önünde yok sayılması anlamına gelir. Ancak, evlenmenin butlanı, sadece belirli ve özel sebeplerle mümkündür. Her evlilik, kanun önünde geçerli ve sağlam temellere dayalı kabul edilmez; bazı durumlarda geçersizlik söz konusu olabilir.
Evlenmenin Butlanı Şartları
Evlenmenin butlanı, her şeyden önce belirli koşulların oluşmasına bağlıdır. Türk Medeni Kanunu, bir evliliğin butlanına karar verilebilmesi için bazı şartların bulunması gerektiğini belirtmektedir. Bu şartlar, hem evlilik sözleşmesinin hukuki geçerliliği ile ilgili hem de tarafların kişisel durumlarına dair bazı kriterleri içermektedir.
Evlenmenin butlanı için geçerli sayılan bazı şartlar şunlardır:
- Hukuka Aykırılık: Evliliğin hukuken geçerli olabilmesi için, Türk Medeni Kanunu’na uygun olması gerekir. Bu, evliliğin yapıldığı yer, usul ve esaslar dahil olmak üzere kanunda belirtilen hükümlere aykırılık taşımamalıdır.
- Evlilikte Bir Zorlama: Bir tarafın diğer tarafı zorlama, tehdit veya hile ile evliliğe zorlaması durumunda, evlilik geçersiz sayılabilir. Bu durumda, evliliğin butlanı söz konusu olabilir.
- Evlilikte Geçici Akıl Sağlığı Sorunları: Evliliği gerçekleştiren taraflardan biri, evlilik sırasında akıl sağlığı yerinde değilse veya evlenmeye engel olacak kadar ciddi bir ruhsal bozukluğu varsa, evlilik geçersiz kabul edilebilir.
- Hukuken Yasaklı Bir Evlilik: Kardeşler arasında evlilik, evli bir kişinin başka bir evlilik yapması gibi durumlar hukuken yasaktır. Bu tür yasaklı evliliklerin butlanı mümkündür.
Bu şartların herhangi birinin mevcut olması halinde, evliliğin geçerliliği sorgulanabilir ve butlan davası açılabilir.
Evlenmenin Butlanı Davası Ne Zaman Açılır?
Evlenmenin butlanı davası, yalnızca hukuka aykırı bir evliliğin varlığı tespit edildiğinde açılabilir. Bu dava, tarafların her biri ya da yetkili merciler tarafından açılabilir. Ancak, davanın açılabilmesi için belirli bir süre sınırı vardır. Bu süre, Türk Medeni Kanunu‘nda açıkça belirtilmiştir ve butlan davasının süresi, evliliğin yapıldığı tarihten itibaren 5 yıl olarak belirlenmiştir.
Bu süre, evliliğin geçersiz olduğunu öğrenen kişinin durumuna göre işlemeye başlar. Eğer bir kişi, evliliğin butlanına karar verilmesi gerektiğini öğrenir ve bu konuda harekete geçerse, 5 yıl içinde dava açmak zorundadır. 5 yıl geçtiği takdirde, evliliğin butlanı davası artık açılamaz.
Davanın açılabilmesi için, evlilikteki hukuki geçersizliği ispatlayacak delillerin bulunması gerekmektedir. Bu deliller, evliliği geçersiz kılacak sebeplerin varlığını ortaya koymalıdır. Ayrıca, davayı açacak kişinin ya da kişilerin hukuki haklarını savunma hakkı vardır. Evliliğin geçersizliği durumu söz konusu olduğunda, tarafların hakları dikkate alınarak yargılama süreci başlar.
Evlenmenin Mutlak Butlan Sebepleri Nelerdir?
Evlenmenin mutlak butlanı, evliliğin başlangıcından itibaren geçersiz sayılmasını ifade eder. Mutlak butlan durumunda, evlilik hiç bir şekilde geçerli kabul edilmez. Bu sebepler, genellikle evliliğin yapılması sırasında hukuka aykırı bir durumun mevcut olması ile ilgilidir. Türk Medeni Kanunu’na göre, evliliğin mutlak butlanına yol açan sebepler şunlardır:
- Evlenmeye Engel Akıl Sağlığı Sorunu: Bir tarafın evlilik yaparken akıl sağlığı yerinde değilse ve bu durum evlenmeye engel olacak düzeyde ise, evlilik mutlak butlan ile geçersiz sayılır. Akıl hastalıkları ya da akıl sağlığının bozulması, evliliğin yapılmasına engel oluşturur. Bu durumda evlilik başlangıcından itibaren geçersiz kabul edilir.
- Evlilikte Yaş Sınırının Aşılması: Türk Medeni Kanunu’na göre, bir kişi 17 yaşından küçükse, evlenmesi hukuken geçerli sayılmaz. 18 yaş altındaki kişiler, ancak mahkeme izni ile evlenebilirler. 17 yaş altındaki kişiler için yapılan evlilikler, mutlak butlanla geçersiz kabul edilir.
- Kan Hısımlığı: Bir kişinin kardeşi ile, anne-baba veya birinci dereceden kan hısımlarından biriyle evlenmesi mutlak butlan sebebidir. Kan hısımlığına dayalı bir evlilik, hiçbir şekilde geçerli sayılmaz.
- Evli Bir Kişinin Başka Bir Evlilik Yapması: Bir kişi, mevcut evliliği sona ermeden başka biriyle evlenmeye kalkarsa, bu evlilik de mutlak butlanla geçersizdir. Bir kişinin geçerli bir evliliği varken başka biriyle evlenmesi, her durumda hukuken yasaktır.
- Zorlama ile Evlilik: Evliliğin, taraflardan birinin iradesine dayanmadan ve zorlama ile yapılması durumunda da evlilik mutlak butlan ile geçersiz sayılabilir.
Evlenmenin Nisbi Butlan Sebepleri Nelerdir?
Evlenmenin nisbi butlanı, evliliğin hukuki geçerliliğinin ancak belirli şartlar altında geçici olarak geçersiz kabul edilmesidir. Bu durum, bazı özel sebeplerle evliliğin geçersiz olmasına yol açar, ancak bu butlan durumu evliliği başlangıcından itibaren geçersiz kılmaz. Nisbi butlan durumları, genellikle taraflardan birinin belirli haklarını ihlal etmesi sonucu ortaya çıkar. Türk Medeni Kanunu’na göre, evliliğin nisbi butlanla geçersiz sayılmasına yol açan sebepler şunlardır:
- Evliliğe Rıza Gösterilmemesi: Bir taraf, evliliğe rıza göstermemişse, örneğin, taraflardan biri başka bir sebepten ötürü zorunlu olarak evlenmeye zorlanmışsa, evlilik nisbi butlan ile geçersiz sayılabilir. Burada önemli olan, evliliğin geçersizliğini sadece rıza göstermeyen kişi talep edebilir.
- Evlilikte Kandırılma (Hileli Evlilik): Bir tarafın diğerini kandırarak evlenmesi, yani hileli evlilik yapılması, nisbi butlan sebebidir. Evliliği gerçekleştiren taraf, diğerini yanlış bilgilerle kandırmışsa, evlilik geçersiz kabul edilebilir.
- Evliliğin Geçici Akıl Sorunları Nedeniyle Yapılması: Evlenmeye engel bir akıl hastalığı olmasa da, geçici bir akıl sağlığı problemi ile yapılan evlilik de nisbi butlan nedeni olabilir. Burada, evlilik sonrası tarafın akıl sağlığının düzelmesi durumunda, evlilik geçerli hale gelir.
Evlenmenin butlanı, bir evliliğin geçerli olmaması durumu olarak ifade edilir ve hukuki açıdan son derece önemli sonuçlar doğurur. Hem mutlak butlan hem de nisbi butlan sebepleri, evliliğin geçersiz sayılmasına yol açabilecek sebeplerdir ve Türk Medeni Kanunu’nda açıkça düzenlenmiştir. Evliliklerin geçerliliği, hukuki anlamda ciddi sonuçlar doğurabileceği için, kanunla belirlenmiş olan bu geçersizlik sebepleri, bireylerin haklarını korumak adına büyük önem taşır.